TEMAT:

Opis zamku z 1767

U wjazdu jest brania o podwójnych wrotach opatrzonych w dobre wrzeciądze oraz druga mniejsza, podobnie dobrze zamykana. Po prawej od wjazdu - spichlerz z solidnego muru z wozownią, tam też trzy przegrody dla źrebiąt, wszystkie pod sklepieniem oraz wielki komin. Do tegoż spichlerza przylega wprost residential episcopalis. W przyziemiu po lewej jest wpierw kuchnia burgrabiego z dobrym kominem i dwoma stolami, zaś piętro wyżej owa rezydencja Najjaśniejszego Księcia, do której wchodzi się z dołu po schodach oświetlonych dwoma oknami. Tam wpierw jest sala o pięciu oknach, w niej wielki biały piec, niekiedy dotąd jeszcze używany oraz stół. Przy sali po prawej stronie pomieszczenie o trzech oknach, z białym piecem i kominkiem. Ściany obite białą materią. Stąd wejście do innego, z którego Najjaśniejszy Książę zazwyczaj korzystał. Są w nim cztery okna i kominek, stół i dwanaście krzeseł z czerwonymi obiciami, ściany ozdobione malowani] tkaniną. Stąd idzie się krużgankiem do wieży, w której urządzono izbę z kominkiem. Zaś po lewej stronie opisanej sali jest kaplica zamkowa z dzwonkiem zawieszonym u sufitu. Wchodzi się do niej poprzez drzwi dwuskrzydłowe. Posiada trzy ołtarze. Ma cztery okna oraz dwa okna w zakrystii. Pod kaplicą jest browar zamkowy a obok browaru wielka kuchnia z piecem chlebowym i komora na garnki…Od strony dziedzińca są dwie stajnie na piętnaście i osiemnaście koni W ich sąsiedztwie mieszkanie pisarza. Ostatnim budynkiem tego zaniku jest kordegarda, czyli dom dla straży wraz z powozownią w której stoją trzy powozy.


Inwentaryzacja architektoniczna z 1767

Najtrudniejszym temetem w historii zamku to okreslenie jego wizerunku w okreśie średniowiecza. Zachowało sie mało opisów. Trafiają sie czasami w publikacjach poswięconych zamkom na Warmii czy zamkom krzyżackim (zamek ornecki był biskupi).
Z tych strzepów informacji jak również porównan pozostałości podbnych budowli jak równiez pewnych kanonów budnictwa obronnego średniowiecza przygotowałem wersję demo wizualizacji zamku.
Jest w tym kilka frapujących szczegółów: np: wieża obronna, która miała kształ okrągły. W chwili obenej widać jej resztki , które sugerują kształ kwadratu lub prostokąta. Zdjęcie zamieściła wyzej Ewa.
Również pojawiają się gdaniska. Nie wiadomo dlaczego były dwa?
Opis zawierajacy inwentaryzacje zamku pewnie ma mało w sobie "dostojeństwa i prostoty" sredniowiecz. Ten obiekt był dotknięty nie tylko pożarem ale również przebudowami zgodnie z obowiązująca moda, jak i "kaprysami" mieszkańców

" Zamek z cegły na kamiennych fundamentach rozpoczęto budować przed 1315 rokiem za czasów biskupa Eberharda z Nysy i rozbudowywano do około 1340 roku. Był siedzibą burgrabiego zarządzającego komornictwem orneckim. W 1341 roku biskup Herman z Pragi przeniósł się z konwentem i dworem z Braniewa do Ornety. Tutejszy zamek był siedzibą biskupią do 1350 roku.

Zamek był założeniem jednoczłonowym, nieregularnym, zbudowanym na planie wielokąta. Posiadał jedno skrzydło z wieżą od strony północnej oraz wokół dziedzińca różne zabudowania gospodarcze, otoczone murem obronnym. Od strony skarpy nadrzecznej (północnej i zachodniej) mury były flankowane przez trzy wysunięte baszty obronne. Wjazd bramny na dziedziniec zamkowy został usytuowany w kurtynie południowo-wschodniej, od strony miasta. Prowadziły tu dwie ulice: Zamkowa z rynku i ratusza oraz Kościelna z kościoła farnego Św. Jana Chrzciciela.

Skrzydło północne było prawdopodobnie podpiwniczone i trzykondygnacyjne. Na reprezentacyjnym piętrze mieściło m.in. kaplicę, izby mieszkalne burgrabiego, refektarz. W piwnicach i przyziemiu zapewne: kuchnię, piekarnię, składy żywności i pomieszczenia gospodarcze. Na najwyższej kondygnacji - magazyny i ganki wartowniczo-obronne ze strzelnicami. Brak informacji o wieży obronnej, ale przypuszczalnie pełniła także funkcję mieszkalną.

Przy zamku funkcjonował biskupi folwark, młyn, folusz i tartak. Burgrabia reprezentował biskupa na terenie komornictwa, ściągając czynsze i daniny od ludności. Dbał o stan dróg, fortyfikacje zamku i miasta oraz dowodził zbrojnymi. Również był sędzią dla mieszkańców. Natomiast sędzią najwyższym był biskup. Pierwszym wzmiankowanym burgrabią na zamku orneckim był Henryk Molknecht urzędujący w lalach 1394-1406 Biskup Herman z Pragi zmarł w Ornecie w 1349 roku. Jego następca, biskup Jan z Miśni, przeprowadził się wraz z konwentem i dworem w 1350 roku do Lidzbarka (Warmińskiego)."


Janusz Bieszk - Zamki Państwa Krzyżackiego w Polsce

Dzięki za opis.
Ciężko jest doprawdy zawyrokować jak mógł wygladać zamek.



jedno jest pewne: zarys murów. wynika to z planu szwedzkiego (1627) jak i ukształtowania terenu i pozostałości fundamentów.
W ostatnim opisie podajesz , że mury były flankowane trzez trzy wysunięte wieże. Pewnikiem jest ilości wież. Wielokrotnie spotkałem się z tą ilością wież (baszt) w literaturze. To też przyjąłem za pewnik
Jednak zagłębiając się w literaturę o obiektach obronnych średniowiecza wskazuje się na umieszczanie wież lub baszt w murach obronnych, wysuniętych tylko częściowo poza obrys tego muru. Celem było rażenie przeciwnika który znalazł się pod samymi murami. Itak widać w zamkach które zachowały sie na terenie Warmii i Mazur (i nie tylko)
Wysuniętymi obiektami , połączonymi z zamkiem były tzw. gdaniska. Taki klasyczny przykład można zobaczyć w zamku w Kwidzynie.
Pełniły one dwie funkcje: gospodarczą (wyrzucano nieczystości poza obręb zamku) oraz obronną. Na jednym z planów widac takie dwie wysuniete obiekty.
Ja przyjałem , zgodnie z klasyka budowli obronnych , że wieże były "wmontowane " w mur obronny. Oraz, że były dwa gdaniska , które właczone były w system obronny.
Jesli jedno z nich zbudowane przy głownym budynku - rezydencji biskupa było obiketem murowanym, tak drugie, wybodowane z późniejszym okresie miało juz mniejsze znaczenie strategiczne. Czyli uzyto materiału mieszanego: ceglano drewnianego. Juz od początku XVII wieku obiektu te raciły swoja role (jak równiez elemnty zamku) z powodu wprowadzenia artylerii.
Z dużym prawdopodobieństwem można określic miejsce bramy wjazdowej do zamku biskupiego. tak jak w opisie który przytoczyła Ewa. Nie wiadomo jak wyglądałą sama brama wjazdowa. Jedynie można sie opierac na podobnych istniejących obiektach obronnych.
To tak ogólnie o zamku. Reszta to "poetica" i szukanie schemató w budownictwie obronnym średniowiecza. Mam nadzieję , ze z sporym prawdopodobieństwem udało sie przybliżyc wyglad zamku.
Z założeniami jak wyżej zgadzają sie tez fachowcy, specjaliści muzealnicy z Olsztyna.

Moim zdaniem masz źle skrzydła - nie na tym rogu.

Dzięki za zamieszczenie ładnego folderu o usytowaniu zamku.
Zastanawiałem się jak mogła być połozona część mieszkalna zamku biskupiego i po porównaniu do najbadziej podobnego (tak mi sie wydaje) zamku w Morągu , musiała się łączyć z budynkiem rezydencji biskupa poprzez wieżę.
Wieża która pewnie była ostanim "bastionem" zawanym stołpcem. Byc moze nawet rozbudowano ja na starej wieży z warownego grodu.
Jeden z tych budynków był posadowiony na istniejących piwnicach SP1. Czyli zgodnie zopisem z książki p.Achremczyka , ",,po zachdniej stronie skrzydło mieszkalne..". Drugie skrzydło znajdowało się w części północno wchodniej. Czyli rezydencja biskupa
Mając zarys zamku, jedynym rozwiązaniem które sie nasuwa jest takie posadownie jak na ostanim zamieszczonym zdjęciu.
Na początku zmyliło mnie, że drugim skrzydłem jest lewa część budynku SP1. Gdyby tak było, na pewno posadowino by ją na fundamentach z starego zamku (wykorzystanie piwnic). Jednak czegość takiego nie widać w terenie.
Oczywiście są to moje teorie i być może mylne...ale nie do końca

na każdym z dostępnych planów zamek stoi na miejscu gdzie obecnie stoją skrzydła szkoły.

Szkic który zamieściłeś jest z książki p.Czubiel i p.Domagała , o ile pamiętam.
Według mnie w swojej idei jest dobry bo pokazuje głowne budynki, ale chyba nie jest dobrze zorientowanyz trenem. To szkic odręczny, który ma charakter ogólny.
Tak samo jak wspominany wczesniej szkic Giesiego.
Sprawa nie jest do końca rozstrzygnięta i zawsze będą dywagacje.
Dlatego teź powstał dział nauki zwany historią .
Opierając się na opisie z książki "Dzieje Ornety" narysowałem szkic wyjasniający mój tok myslenia.
Zuważ , że opis położenia głownych budynków zamku pojawia się w dostepnej literaturze i jest taki sam jak w ww. książce.
A więc opis z tej książki nie traktuję jako przypadkowy.

Nie mogę dołączyć rysunku.Coś z serwerem?

Strona 42 z Achremczyka "...obok tego budynku stała wieża zamkowa, a po jej zachodniej stronie - skrzydło mieszkalne..." W załączniku moja stara koncepcja jak to mogło wyglądać.

Masz racje mamy, przeciążony serwer, dużo niemców wchodzi i ogląda fotki.

Ta wersja jest ciekawa.
Czy mogłabyś na swoim szkicu pokazać jak przebiega kierunek północny (za pomocą strzałki).
Nie wiem co sądzić ( z punktu wodzenia sztuki budowli obronnych) jakie mogła mieć znaczenie wysunięta wieża w kierunku rzeki i połączonej łącznikiem z murami. Praktyczniejsze byłoby wbudowanie je w mur. Według mnie wieża ta powinna spełniać rolę „gospodarcza „ (poza obronnymi walorami), a więc powinna wychodzić z jakiegoś budynku.
Ten rejon i tak sam w sobie miał duże walory obronne:
1. skarpa
2. rzeka i rozlewisko
Więc budowanie dodatkowo wieży prawie nad sama rzeka to byłaby zbytnia rozrzutność. No ale kto miał kasę ten miał kaprysy.

Gdanisko na wysokości budynku trzyma się logicznie. Szybko i skutecznie usuwano śmieci z budynków biskupich….no i sam biskup mógł w spokoju chodzić tam gdzie i król piechtą chodzi prosto ze swojej alkowy.

Wieża pomiędzy skrzydłami potwierdzałaby przekazy w literaturze. Oczywiście inaczej wkomponowana. Przeglądając dostępne ryciny zamków na Warmii i ziemiach krzyżackich nie spotkałem takiego rozwiązania (takiego układu skrzydeł i między nimi wieży. Przedstawia się skrzydła prostopadłe do siebie i wieżę w złączeniu). Nie znaczy to , ze nie mogło być.

Co do budynków gospodarczych to wiemy tylko tyle , ze były w części południowej. Jak rozmieszczone? Pewnie nigdy się nie dowiemy. Zasadą było stawiać budynki gospodarcze w obrębie zamku jak najdalej od budynków mieszkalnych i reprezentacyjnych. …coby zapach się nie roznosił. Na twoim szkicu trochę są blisko budynku mieszkalnego. Trzeba je przesunąć, aby pan na zamku był szczęśliwy przy otwartym oknie .

Baszta okrągła jest dobrze justowana. Bo takowa była. Niemniej jednak zastanawia mnie fakt , że fundamenty w tym rejonie maja kształt prostokąta (kwadratu). Być może w wczesnym okresie była okrągła o potem przebudowana na kwadratową. Ja przyjąłem kwadrat.

Ciekawe dlaczego topograf szwedzki nie zaznaczył jej na swojej mapie.
W tym miejscu pojawia się coś co przypomina nowoczesne rozwiązania sztuki fortyfikacji (raweliny, reduty, itp.). Szwedzi mogli dokonać takich zmian. A w części miasta je przeprowadzili np.: w rejonie bramy Górnej.

Oj marzy się coby pojawiła się nawet odręczna rycina z zamkiem widocznym jak na dłoni. Wtedy wszystkie dylematy się rozwieją.
W tym swoich rozprawianiu nie chce się wymądrzać tym przekazać swój punkt widzenia oparty o jakieś drobne fakty. Może to pomoże komuś wpaść na lepszy pomysł.

Północ tak jak wstawiona kartka, nie patrz na literki N i S

Wydaje mi się , że strona północno wschodnia zamku, a tym samym położenie prawego skrzydła (na twoim szkicu) powinno byc bardziej na prawo tegoż szkicu.
Tak zasugerowałem na schemacie z podkładem zdjęcia sat. Ornety

Nie znam się na niuansach sztuki obronnej, mój szkic powstał tylko na podstawie dostępnych opisów i mapek bez wgłębiania się w sens lub jego brak walorów praktycznych takiego a nie innego rozmieszczenia budynków.

Orneta jako jedno z nielicznych miasteczek miała tak dogodne położenie pod kątem możliwości obronnych.

I dlatego domieniama sie , ze zamek biskupi powstał na miejscu starej warowni.
Tak miejsce jest wręcz idelane do budowy zamku. Z jednej strony rzeka z drugiej naturalne skarpy.

Co do twojego szkicu to chciałem tylko zwrócić uwage na możliwośc innego położenia jednego ze skrzydeł zamku. A co do niusansów związanych z budowlami obronnymi w średniowieczu to na strony tego tematu wrzuciłem to czego się dowiedziałem o nich. Może to się przyda przy dalszych rozważaniach.
Mam zasadę : wiem coś więcej - dzielę się tym.